Sunday 27 September 2020

सृजनोत्सव

 

सृजनोत्सव


हे घरटं बांधायला सुरवात झाली आणि आम्ही आता त्यात पूर्ण बुडूनच गेलो आहोत. सकाळ होते कधी आणि हा दरवाजा उघडतो कधी याची आतुरता असते. आतुरता या शब्दापेक्षा खरंतर इंग्रजीमधील anxiety हाच शब्द वापरायला हवा. त्यात या व्यतिरिक्त अंतर्भूत असलेले काळजी, चिंता वगैरे सगळ्या छटा आता आम्हाला एकत्रच जाणवत होत्या.

 

झोपताना, रात्रीत काही दगा फटका तर होणार नाही ही भीती. सकाळी लवकर दार उघडून तिथे एक काठी ठेवत असू. ही काठी कावळे येऊ नयेत म्हणून. शिवाय दिवाळीतील  कंदील लावायच्या हुकला एक सीडी लटकावून ठेवली होती, म्हणे सीडी लावली की  कावळे उपद्रव देत नाहीत. आम्ही अंधश्रद्धेच्या जवळ जात आहोत का अशी मला तर शंकाच यायला लागली होती.

 

साधारण नागपंचमीच्या एक दोन दिवस आगे  मागे ती घरट्यात बसायला सुरवात झाली असावी.  ती आत आहे याला पुरावा फक्त तिची बाहेर दिसणारी चोच होती. शांत बसलेली असे, काही हालचाल न करता. ती आहे हे बघून आम्ही मग अजिबात तिकडे जवळपास फिरकत नसू. दिवसातून दोन तीन वेळा फारच तर चारपाचदा खाण्याकरता असेल पण ती तिथे घरट्यात  दिसत नसे. सुरवातीला लक्षात आलं नाही पण एकदा समोर बसलो  असताना बाहेरून हलका चूक असा  आवाज आला, बोलवावं  तसा, आणि ही झटक्यात नाहीशी झाली. तेव्हापासून आम्हीही लक्ष ठेवू लागलो. अंदाज बरोबर होता. तिचा मित्र आणि ती दोघे एकत्र जात असावीत.

 

अंडी घातली आहेत का हे बघण्याचा आमचा प्रयत्न मात्र सपशेल फसला. एकतर यांचा जीव तो किती? तसाच त्यांच्या अंड्यांचा आकार असणार. त्यात तो खोपाही बटव्याप्रमाणे  व्यवस्थित खोल, पुनः अंतर्वक्र त्यामुळे कसलाच अंदाज लागत नव्हता. पण तिचे तिथे गुपचूप आवाज न करता बसणे हे आणखी कसले लक्षण असू शकणार होते? तसा हा पक्षी अगदी अस्थिर, एकाजागी बसत म्हणून  नाही तिथल्या तिथेही तो उड्या मारत राहतो, म्हणून खात्री वाटायला लागली होती की अंडी घालून ती उबवण्याचा कार्यक्रम हाती घेतलेला असावा.

 

आता वाट बघणे आले. उबवण्याचा काळ दोन ते तीन आठवड्याचा असतो असं मी वाचलं होतं. म्हणजे अजून बराच वेळ असावा अशी आम्ही कल्पना करत होतो.

 

घरट्याच्या बांधणीला सुरवात झाली ती १३ जुलै च्या आधीच्या आठवड्यात. त्याआधीचे  त्यांचे तीन प्रयत्न हाणून पाडले होते.  नागपंचमी होती २५ जुलै रोजी. म्हणजे साधारण तीन आठवड्याचा त्यांचा अंडी उबवण्याचा काळ धरला तर  ऑगस्टच्या  तिसऱ्या  आठवड्यात बाळांची हालचाल लक्षात यायला हवी होती. अर्थात त्या घरट्यात डोकावणे अशक्य होते. ती तिथे आसपास असे किंवा जवळच्या झाडावर असे. मी झाडांना पाणी घालायला जरी गेलो तरी विशिष्ट आवाज काढून नाराजीचा सूर लावे आणि तरीही मी तिथेच असलो तर सरळ डोक्यावरच्या रॉडवर बसून ओरडत राही.

 

श्रावणातला सोमवारचा दिवस होता. सतरा तारीख ऑगस्टची . सकाळी पाणी घालत असताना अगदी क्षीण आवाज आला घरट्यातून. खात्री करून घेण्यासाठी मी बायकोला हाक मारली. तर अगदी  कान  देऊन ऐकलं तरच  ऐकू येईल इतका नाजूक आवाज होता. चला म्हणजे आता नक्की झालं की पिल्लू आहे आत. इतके दिवस नुसतेच अंदाज बांधत होतो. तरीही आजूबाजूच्या शेजाऱ्यांना याचा पत्ता लागू दिला नाही. मला मनातल्या मनात हसू येत होतं. तिसरा महिना लागल्याशिवाय उगीच गवगवा नको अशी सूचना घरातल्या मोठ्या स्त्री व्यक्तीकडून मिळत असे त्याची आठवण झाली.  सगळ्यांना पिल्लू  बघायची उत्सुकता होती पण दिसत तर काही नव्हतं. आवाज पुढचे दोन तीन  दिवस गेल्यानंतर थोडा मोठा झाला आणि त्याची चाहूल आमच्या शेजारीही सगळ्यांना  लागली.

 

आता आमचं फक्त आवाजावर समाधान होणं कठीण होतं. पण पिल्लू  खूप लहान असावं. तिच्या भरवण्यावरून ते लक्षात येई. घरट्याच्या दारात, कठड्यावर आपले पाय रोवून   ती पूर्ण आत झुकून भरवताना आम्हाला दिसत होती. त्याअर्थी तिचं बाळ वरती येण्याएवढं मोठं नसावं. पण फार  वाट पाहावी लागली नाही. एक दिवस हळू पुढे गेलो तर हे रावसाहेब चोच वरच्या दिशेला करून बसले होते. त्याच्या मानेकडला लिंबू रंग छान दिसला. चाहूल लागताच ते लहान मुलं कोपऱ्यात कशी हात वर घेऊन लपतात तसं चोच वर करून लपलं होतं. आता आमचा लपंडाव सुरु झाला होता. क्वचितच त्याच्या लक्षात न येऊन  ते तसेच वर राहत असे.

 

दोन तीन दिवसांनंतर, आता मात्र त्यांची आई आत झुकून भरवेनाशी झाली. आता  ती पाय घट्ट रोवून उलट बाजूला ९० अंशाच्या कोनात झुकत असे आणि ती इवली चोच झटक्यात तिच्या चोचीतून घास हिसकावून घेत असे.

 

अशात एक दिवस एक चिमणीसुद्धा आमच्या कठड्यावर सोबत बसावं तशी येऊ  लागली. ती म्हणे हे दोघे पूर्वी येत त्यांच्या बरोबरीने येत असे. असेल मैत्रीण वगैरे म्हणून दुर्लक्ष केलं. मी काही दिवसांनी विसरूनही गेलो. तर एक दिवस  घरटं असलेली फांदी जोरात हेलकावे घेताना दिसली. माझ्या काळजात चर्रर्र झालं. बाहेर बघतो तर चिमणा चिमणीची जोडी जास्वंदीच्या झाडावर बसून तिकडेच बघत होती. काय होतं ते बघू या म्हणून मी उभा राहून बघत होतो तर त्या दांडगट चिमण्याने पुनः घरट्याच्या दिशेने झेप घेतलेली बघताच मी इतक्या जोरात ओरडलो आणि धावलो की घरात कळेना काय उत्पात झाला ते.  त्यानंतर मात्र पुन्हा त्या दोघांना बघितलं नाही. बायको म्हणाली "बहुधा जोडीने आलेले ते दोघेही आता जागा शोधत असतील. आपण आता मॅटर्निटी होम सुरु करू या."

 

जास्वंदीच्या झाडांवरची फुलं आता खाण्याकरता लागत नव्हती. फुलांचा बहर दृष्ट लागण्याजोगा होता. इतक्यात माझ्या लक्षात आलं की घरट्यात दिसणारी  चोच एक नाही दोन आहेत. तारीख बघितली तर सोमवार २४ ऑगस्ट.  मला आश्चर्य वाटलं की इतक्या दिवसात लक्षात कसं आलं नाही. नीट निरखून पाहिलं तर पहिल्याची चोच काळी दिसत होती  तर दुसरी मात्र कोवळी लाल रंगाची होती. दुसरं बाळ नंतर आलं असावं का?  अंडी फोडून बाहेर येण्याच्या वेळा वेगळ्या असतात का?  कल्पना नाही.

 

पण या दोन चोची दिसायला लागल्यावर मजा येई. काही वेळा त्या  एका शेजारी एक दिसत तर काही वेळा एकावर एक दिसत. एवढ्याशा त्या घरट्यात दोघांना जागा कशी पुरत असेल? . आता आवाज वाढलेला  होता.  आम्ही लपवलं तरी  काही लपून राहणार नव्हतं. आमची काळजी वाढली होती.  आतापर्यंत आम्ही घर दिवसा  बंद न ठेवण्याची खबरदारी घेतली होती. अगदी फिरायला जातानाही पूर्वीप्रमाणे दोघे बरोबर न जाता वेगळ्या वेळी जात असू. जेणेकरून दरवाजा बंद ठेवण्याची वेळ येणार नाही. पण आता  गणपतीचे दिवस होते. नेहेमीप्रमाणे दिवसभर नाही तरी पहिल्या दिवशी घराला कुलूप लावून दर्शनाकरता जाणं भाग होतं. आम्ही जाऊन आलो.  सुदैवाने  काही अघटित  घडलं नाही. सगळं सुस्थित सुरळीत सुरु होतं.

 

ऑगस्टची २८ तारीख. आदल्या रात्री आम्ही रात्री उशिरा घरी आलो होतो. धूमधार पाऊस पडत होता. संध्याकाळपर्यंत मोकळं असलेलं वातावरण एकदम कुंद  होऊन गेलं होतं. रात्रभर  पावसाची संतत धार लागलेली होती. पाऊस अक्षरश: ओतत होता. वातावरण अगदी सुन्न  होतं.  पण आज आम्ही आमच्याच व्यापात गुंतलेले होतो. माझी पूजा झाली, देवांना फुलं वाहून झाली, तीर्थ झाडांना अर्पण करून झालं. सगळं नेहेमीसारखं सुरू होतं. आमच्या गप्पा सुरू असताना एकदम आम्ही दोघेही चमकलो.    

 

बाळांचा आवाजअरे! असं कसं होईल. इतके शांत कधीच नसतात. बायको म्हणाली उगीच ओरडू नका. पावसाचा परिणाम असेल,  पावसामुळे शांत झाली असतील. बऱ्याच वेळात त्यांच्या आई बाबांची खेप झालेली मी बघितली नाही. तुम्हाला एवढच वाटत असेल तर घरट्यात  डोकावून बघा. चोच वरती करून निवांत बसलेली दिसतील. मला राहवेना. मी हळू बाहेर गेलो. डोकावून बघितलं तर सगळं शांत होतं. कसलीही हालचाल दिसली नाही. मला एकदम आत कुठेतरी  हलल्यासारखं झालं.

 

एवढ्या पावसात आज हे दोघे त्या दोन इतक्या छोट्या जीवांना घेऊन कुठे गेले असतील? आजच जायचं  नडलं होतं का? त्यांना उडता  येतं  की  नाही याची आधी खात्री नको होती का करून घ्यायला. इतका बेजबाबदारपणा कसा दाखवू शकतात आपल्या मुलांविषयी? माझ्या तोंडाचा पट्टा सुरु होता. आता बायकोलाही काळजी वाटू लागली. कसे गेले असतील? कुठे असतील हे अजिबात कळेना आणि पाऊस तर मी म्हणत होता.

 

आम्ही विचार करायचं सोडून देऊ या असं ठरवलं आणि जेवून झोप काढली.  जाग्रणानंतर आवश्यकता होतीही. दुपारी चार सव्वा चारच्या सुमाराला  जाग आली. नेहेमीप्रमाणे अगदी हळू आवाज न करता दरवाजा उघडला आणि घरट्याकडे गेलो,  सवयीप्रमाणे, पण आता ते रिकामं होतं. विषण्ण होऊन आत वळत होतो तर रस्त्यावरच्या झाडातून परिचित  आवाज आला. मी पुन्हा बायकोला हाक मारली. तुम्हाला भास होतात वगैरे मला ऐकून घ्यायचं नव्हतं. तिनेही ऐकलं आणि जीव भांड्यात पडला. सुखरूप  आहेत. म्हणजे प्रश्न नाही. त्यांनी निर्णय का घेतला वगैरे चर्चा करण्यात अर्थ नव्हता,  त्यांनी तो समर्थपणे घेतला आणि  व्यवस्थितपणे अमलात आणला हे महत्वाचं. होतं.

 

बातमी शेजारीसुद्धा कळली. आता तुम्हाला निवांत झोपायला हरकत नाही, काळजी नको वगैरे अर्धवट चिडवण्यातले पण वस्तुस्थिती निदर्शक सल्ले देऊन झाले. आणि नंतर कोणीतरी म्हणालं आता ते घरटं काढून टाकायला हरकत नाही. ते काही आता येणार नाहीत. सत्य असलं तरी ते इतक्या स्पष्टपणे सांगायची आवश्यकता नसते. निदान त्या दिवशी ताबडतोब तर निश्चित नाही. मी शांतपणे इतकंच सांगितलं, घरटं केव्हा काढायचं ते मी सांगेन तोपर्यंत त्याला कोणीही हात लावायचा नाही. कदाचित माझा सूर कणसूर लागला असावा. भरलेली सभा बरखास्त झाली.

 

नंतरचे दोन तीन दिवस गेले. चौथ्या दिवशी, सोमवारी ३१ ऑगस्टला संध्याकाळी आम्ही घरात  शेजाऱ्यांबरोबर गप्पा मारत होतो. बाहेर चूक असा बोलावल्याचा आवाज आला आणि मी ओरडलो, आले ते. नाही,  भास नव्हता तो. सगळं कुटुंबं आलं होतं. आवाजावरून लहान मोठे कळत होते. तो वर रॉडवर होता. छोटे कंपनी कठड्यावर. आणि ती? ती पुनः घरट्यावर येऊन फडफडली.

 

कशाकरता आली असतील? आम्हाला दाखवायला? पिल्लांचं जन्मस्थान त्यांना दाखवावं म्हणून? कारण काही असो. बाळंतपण  व्यवस्थित पार पडून सासरी गेलेल्या मुलीबद्दल जे आईबापांना  वाटेल ती भावना आम्हा सगळ्यांच्या मनात होती. आज खरोखरीच कृतार्थ भावनेने शांत झोपायला आम्ही मोकळे होतो. 

9 comments:

  1. वाहवा. छान लिहिलेस. सांगता भैरवी मस्तच. शैलीदार लिखाणामुळे औत्सुक्यपुर्ण वाचन झाले.

    ReplyDelete
  2. वाहवा !! याच उत्तरार्धाची प्रतीक्षा आणि अपेक्षा होती .
    फारच उत्तम ओघवती शैली . खरंतर सुरुवातीला किती साधी छोटी घटना होती , पण त्यावर किती उत्कंठावर्धक , अप्रतिम असं लिखाण केलंत . खरं म्हणजे तुम्ही खूप पुण्याचं काम केलं आहे असंच म्हणावं लागेल .

    ReplyDelete
  3. वा!! आनंद ,खूप छान लिहिलं आहेस.कारण ते फक्त लिखाण नाही तर ते सगळं तुम्ही अनुभवलं आहे.पण एक मात्र कर,त्यांचं घरटं disturb करु नकोस.ते त्याच घरट्यात पुन्हा अंडी घालायला येणार.

    ReplyDelete
  4. का रे ? आमच्यापण ह्रदयाचा एक ठोका चुकवलास ? श्रीशैलच्या वेळेचे दिवस आठवले असतील नं ?

    ReplyDelete
  5. पूर्वार्धाइतका उत्तरार्ध सुद्धा वाचनीय झाला आहे. घरट्यातून धडपडत पहिल्यांदा पिल्लं बाहेर कशी आली असतील त्याचं वर्णन वाचायची मला उत्सुकता होती. याबाबतीत कदाचित माझ्यासारखाच तुमचाही विरस झाला असेल. पण नंतर त्या "कुटुंबाला" पाहून एक वैयक्तिक जबाबदारीतून मोकळं झाल्यासारखं तुम्हाला नक्की वाटलं असेल.

    ReplyDelete
    Replies
    1. अगदी बरोबर. दाराजवळचा पंखा लावता येणार नाही. चुकून घरात आली तर ओरडायचं नाही, घाबरून जातील वगैरे आमच्या चर्चा हास्यास्पद ठरवल्या.

      Delete
  6. सुरेख आणि उत्सुकता वाढवणारं लिखाण. सध्याच्या लॉकडाऊनच्या काळात,विनाशाच्या, विध्वंसाच्या बातम्यांनी मन विषण्ण होतं. अशा काळात काहीतरी घडतंय, साकारतंय यात तुम्ही गुंतून गेलात हे सकारात्मक विचारांचं उत्कृष्ट उदाहरण आहे असं मला वाटलं.

    ReplyDelete
  7. दुसरा अंक सुरी झाल्यावर मनावर ताण आला होता पण कथानक हळु हळु पुढे सरकतांना सुखान्ताची चाहुल लागली आणि मन निर्धास्त झालं.Lady Sunbird बरोबरचा तुमचा लपंडाव आल्हाददायक होता.त्याचा शेवट दोन चिमुकल्या पाहुण्यांच्या आगमनाने झाला हे विशेष.एक पक्षी (खरं तर दोन )येतो तुमच्या गॅलरीतील झाडावर घरटं बांधतो आणि पिल्लांना जन्म देऊन निघुन जातो एवढी छोटी गोष्ट तुझ्या detailing च्या आगळ्या शैलीने
    मस्त enjoyable कथा झाली. तुझ्याकडुन आणखी लिखाणाची अपेक्षा आहे.

    ReplyDelete
  8. दुसरा अंक सुरी झाल्यावर मनावर ताण आला होता पण कथानक हळु हळु पुढे सरकतांना सुखान्ताची चाहुल लागली आणि मन निर्धास्त झालं.Lady Sunbird बरोबरचा तुमचा लपंडाव आल्हाददायक होता.त्याचा शेवट दोन चिमुकल्या पाहुण्यांच्या आगमनाने झाला हे विशेष.एक पक्षी (खरं तर दोन )येतो तुमच्या गॅलरीतील झाडावर घरटं बांधतो आणि पिल्लांना जन्म देऊन निघुन जातो एवढी छोटी गोष्ट तुझ्या detailing च्या आगळ्या शैलीने
    मस्त enjoyable कथा झाली. तुझ्याकडुन आणखी लिखाणाची अपेक्षा आहे.

    ReplyDelete